جراحی دندان چیست؟
جراحی دندان (Dental Surgery) یکی از درمان‌های کلیدی و پرکاربرد در دندانپزشکی است که برای حفظ سلامت دهان و دندان توسط متخصصان این حوزه انجام میشود. این روش شامل تکنیک‌های علمی دقیق برای رفع مشکلاتی مانند پوسیدگی شدید دندان، بیماری‌های پیشرفته لثه، فک‌های نامرتب و دندانهای از دست رفته است. جراحی دندان به آموزش و تجهیزات پیشرفته نیاز دارد تا مراقبت بهینه از بیمار تضمین شود.
گاهی دندانهای از دست رفته با مواد زیست‌سازگار جایگزین می‌شوند که به استخوان فک متصل شده و ظاهر و عملکرد دندان را بازیابی می‌کنند. جراحی اصلاحی فک، که به عنوان جراحی ارتوگناتیک شناخته میشود، به تراز کردن فک‌ها، بهبود بایت و تقارن صورت کمک میکند. همچنین، جراحی‌هایی مانند جراحی پریودنتال برای درمان بیماری‌های لثه انجام میشود که در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به از دست دادن دندان و تأثیر منفی بر سلامت عمومی شود.
با استفاده از جراحی دندان، بیماران می‌توانند از کیفیت زندگی بالاتر، افزایش اعتماد به نفس و سلامت دهان و دندان طولانی‌مدت بهره‌مند شوند.
انواع مختلف روشهای جراحی دندان
جراحی فک و صورت
جراحی اصلاحی فک، که به عنوان جراحی ارتوگناتیک نیز شناخته میشود، برای اصلاح مشکلات فک و صورت به کار می‌رود. این مشکلات شامل ناهماهنگی فک و دندان‌ها است. جراحی ارتوگناتیک، به معنای “فک‌های صاف”، توانایی جویدن و صحبت کردن فرد را بهبود میبخشد و برای اصلاح ناهماهنگی‌های فک بالا و پایین ضروری است.
این نوع جراحی دندان برای بهبود عملکرد جویدن، گفتار، تنفس، زیبایی، و همچنین رفع مشکلات گاز گرفتن و آپنه خواب انجام میشود.
مشکلات رایجی که با جراحی ارتوگناتیک می‌توان مدیریت کرد، شامل موارد زیر است:
- فک بالایی صاف
- نمایش بیش از حد لثه‌ها (لبخند لثه‌ای)
- کشیدگی کلی صورت
- عدم تقارن صورت
- فک پایین بلند
- فک پایین کوتاه
- آپنه انسدادی خواب
- بدشکلی فک ناشی از ضربه
جراحی ریشه دندان
آمپوتاسیون ریشه یک روش جراحی است که در صورت چند ریشه بودن دندان انجام میشود. این فرآیند زمانی ضرورت پیدا میکند که یک یا چند ریشه دندان عفونی شوند یا استخوان اطراف دندان به میزان قابل توجهی از دست برود. در چنین شرایطی، دندانپزشک ممکن است بیمار را برای عمل جراحی همی سکشن به یک جراح فک و صورت ارجاع دهد. در طول این پروسه، جراح نیمی از دندان را برمی‌دارد و تنها یک ریشه از دندان باقی می‌گذارد.
جراحی لثه
جراحی لثه یا پریودنتال یک روش تخصصی برای درمان و اصلاح مشکلات لثه‌ها و بافت‌های نگهدارنده دندان‌ها است. این جراحی معمولاً زمانی انجام میشود که بیماری‌های لثه مانند التهاب لثه (ژنژیویت) یا پریودنتیت به مراحل پیشرفته رسیده باشند و نتوان آن‌ها را با روشهای غیرجراحی درمان کرد. در طی این فرآیند، جراح دندانپزشک ممکن است بافت‌های آسیب‌دیده لثه را بردارد، لثه‌ها را بازسازی کند و در صورت نیاز، استخوان‌های نگهدارنده دندان را ترمیم کند.
جراحی دهان کودک
کودکان در سن رشد هستند و مشکلات دهان و دندان آن‌ها نیاز به درمان‌های ویژه‌ای دارد که با درمان بزرگسالان متفاوت است. متخصصان جراحی دهان و دندان کودکان، معروف به پدو دنتیست‌ها، تمام روشهای درمان مشکلات دهان و دندان کودکان را فرا گرفته‌اند. این مشکلات می‌تواند شامل عدم رشد صحیح دندان‌ها یا پوسیدگی آن‌ها باشد.
پدو دنتیست‌ها اقدامات متنوعی برای حفظ سلامت دهان و دندان کودکان انجام می‌دهند. آسیب و پوسیدگی دندان می‌تواند تهدیدی برای سلامت دهان و دندان کودکان باشد و پیشرفت پوسیدگی دندان منجر به آسیب بافت لثه خواهد شد. برای جلوگیری از این مشکلات، پدو دنتیست‌ها درمان‌های لازم را انجام می‌دهند.
علاوه بر این، پدو دنتیست‌ها در زمینه‌های ارتودنسی، جراحی فک بالا و پایین و درمان عفونت‌های قارچی نیز تخصص دارند. برخی از مشکلات رایج دهان و دندان کودکان که پدو دنتیست‌ها می‌توانند مدیریت کنند شامل موارد زیر است:
– استتئوتومی ماگزیلا
– استئوتومی ماندیبولار
– ژینو پلاستی
جراحی زیبایی دندانپزشکی
این روزها جراحی زیبایی دندان با محبوبیت زیادی مواجه شده است. متقاضیان این جراحی اغلب افراد مشهور یا برجسته‌ای هستند که چهره‌شان نشانگر شخصیت آن‌ها است. این نوع جراحی نیاز به وجود آسیب در بافت دهان و دندان ندارد و می‌تواند صرفاً برای دستیابی به لبخندی جذاب انجام شود. جراحی زیبایی دندان شامل رفع مشکلات لثه، بینی، فک و دندان‌ها است. در این روش، دندانپزشک با تکنیک‌های مختلف، آسیب‌ها یا شکستگی‌های دندان‌ها را ترمیم میکند.
یکی از روشهای محبوب جراحی زیبایی دندان، کامپوزیت ونیر است که به عنوان یک روکش دندان نقص‌های موجود را پوشش می‌دهد. رنگ روکش ونیر بسته به سلیقه متقاضی تعیین میشود. این روش و سایر جراحی‌های زیبایی دندان‌ها برای ماندگاری بیشتر نیاز به مراقبت و توجه به بهداشت دهان و دندان دارند.
زیبایی دندان‌ها شامل روشهای دیگری نیز میشود که شامل بلیچینگ، لیزر لکه‌های دندان، روکش زیرکونیوم، لمینت، ارتودنسی و… است.
جراحی سوانح و تصادفات
امکان رخ دادن هر سانحه یا تصادفی برای همه وجود دارد؛ برخی از این سوانح و تصادفات آسیب جدی به فک، صورت و دهان شخص می‌گذارند. در این نوع جراحی، دندانپزشک متخصص به ترمیم تمام قسمت‌های آسیب دیده می‌پردازد. آسیب وارد شده در تصادفات شامل ضربه، شکستن دندان‌ها و اختلال در فک و صورت میشود. بیمارانی که در سوانح و تصادفات آسیب دیده‌اند معمولاً در انجام کارهای روزمره دچار مشکل می‌شوند. غذا خوردن، صحبت کردن یا کارهایی از این قبیل، با صورت و فک آسیب دیده مشکل است.
دندان‌پزشکانی که در جراحی سوانح و تصادفات متخصص هستند می‌توانند تومورهای فک و دهان را از بافت مربوطه خارج نمایند. این تومورها پس از تشکیل شدن موجب تغییر شکل در قسمت فک و دهان می‌شوند. دندان‌پزشکانی که این تخصص را ندارند تنها در مواقع ضروری می‌توانند مفید باشند؛ درمان آسیب‌های سوانح و تصادفات تنها در حیطه تخصصی جراحی دندان قرار میگیرند. جراحی سوانح شامل رفع آسیب‌های ساختار گیجگاهی هم میشود.
دندان فک جوش (آنکیلوز دندان) چیست؟
آنکیلوز دندان (Dental Ankylosis) نوعی اختلال نادر است که در آن دندان به‌جای تثبیت در حفره فک با کمک رباط‌های پریودنتال، مستقیماً به استخوان جوش میخورد. این همجوشی، حرکت و رویش طبیعی دندان را مختل کرده و می‌تواند بر تراز بایت، زیبایی لبخند و عملکرد دهان تأثیر منفی بگذارد. جراحی آزادسازی آنکیلوز راهکاری مؤثر برای رفع این مشکل است. این روش نه‌تنها حرکت طبیعی دندان را بازمی‌گرداند بلکه زیبایی و عملکرد دندان را نیز احیا میکند.
عوارض ناشی از آنکیلوز دندان
تراز نامناسب بایت: هم‌سطح نبودن دندان‌ها می‌تواند به مشکلات جویدن منجر شود.
اختلالات زیبایی: دندانهای جوش‌خورده ممکن است کوتاه‌تر یا در موقعیتی ناهماهنگ ظاهر شوند.
عوارض عملکردی: کاهش توانایی دندان در تحمل فشارهای جویدن یا آسیب‌های جانبی به دندانهای مجاور.
مراحل جراحی دندان فک جوش:
۱. دسترسی به ناحیه : جراح با ایجاد برش‌هایی دقیق در بافت لثه، به دندان جوش‌خورده دسترسی پیدا میکند.
۲. جدا کردن دندان از استخوان : با کمک ابزارهای پیشرفته دندانپزشکی، دندان انکیلوز شده به‌آرامی از استخوان اطراف جدا میشود.
۳. ترمیم و بازسازی : در صورت نیاز، از پیوند استخوان یا سایر مواد زیستی برای ترمیم ناحیه و ایجاد پایه‌ای پایدار برای دندان استفاده میشود.
۴. بخیه و بهبودی : در پایان، محل جراحی بخیه زده میشود تا فرآیند بهبودی با سرعت و کیفیت مطلوب انجام گیرد.
آنکیلوز دندان می‌تواند چالشی بزرگ برای سلامت و زیبایی دهان و دندان باشد، اما خوشبختانه با پیشرفت‌های علم دندانپزشکی و جراحی فک، این مشکل به‌خوبی قابل درمان است. در صورت تشخیص به‌موقع و مراجعه به متخصصین مجرب، می‌توان عملکرد و هماهنگی طبیعی دندان‌ها را بازگرداند و از عوارض بلندمدت این عارضه جلوگیری کرد.
اقدامات حین جراحی دندان
۱. معاینه دندان: اولین قدم برای جراحی دندان، انجام معاینه دقیق توسط دندانپزشک است. بیمار به مطب مراجعه کرده و دندانپزشک وضعیت دندان‌ها را بررسی میکند تا نوع روش درمانی مناسب برای هر دندان مشخص شود.
۲. بیحسی موضعی: پس از تصمیم‌گیری برای کشیدن دندان، دندانپزشک برای بیمار وقت تعیین میکند. در زمان مقرر، بیحسی موضعی با چندین تزریق در ناحیه مورد نظر انجام میشود تا از احساس درد جلوگیری شود.
۳. بیهوشی آرامش‌بخش: گاهی اوقات دندانپزشک از بیهوشی آرامش‌بخش استفاده میکند که طی آن، با یک خط داخل وریدی بیمار بیهوش میشود. در این روش، بیمار حافظه محدودی دارد و آگاهی نسبی حین جراحی دارد. همچنین لثه با بیحسی موضعی بی‌حس میشود.
۴. بیهوشی عمومی : در برخی موارد، دندانپزشک ممکن است نیاز به بیهوشی عمومی تشخیص دهد. در این روش، بیمار هیچ آگاهی ندارد و تیم جراحی دارو، تنفس، مایعات، فشار خون و دمای بدن بیمار را کنترل میکند. بیمار در حین جراحی هیچ دردی احساس نمی‌کند و خاطره‌ای از جراحی نخواهد داشت.
۵. ایجاد برش : پس از بیحسی، دندانپزشک برشی در ناحیه جراحی ایجاد میکند تا فضای دید مناسبی برای دندان فراهم شود.
۶. از بین بردن استخوان: با استفاده از ابزارهای خاص، استخوانی که دسترسی به ریشه دندان را مسدود کرده است، از بین می‌رود.
۷. تقسیم دندان به قطعات کوچک: در صورت نیاز، دندان به قطعات ریزتری تقسیم میشود تا تمامی بخش‌های آن از فک خارج شوند.
۸. کشیدن دندان: در نهایت، دندان کشیده میشود. اگر دندان خرد شده باشد، مرحله به مرحله خارج میشود و اگر یک تکه باشد، به صورت یکپارچه کشیده میشود.
۹. تمیز کردن محل زخم: پس از درآمدن دندان، محل زخم به دقت تمیز میشود تا هیچ اثری از دندان باقی نماند.
۱۰. تقویت زخم: برخی دندانپزشکان برای تسریع در بهبودی، اقدام به تقویت زخم می‌کنند.
۱۱. پانسمان: برای جلوگیری از خونریزی، ناحیه جراحی شده پانسمان میشود.
بعد از جراحی دندان:
طول دوره نقاهت پس از جراحی دندان بسته به پیچیدگی درمان، میزان بهبودی فردی و سلامت کلی بیمار متفاوت است. بهبود اولیه معمولاً یک تا دو هفته طول می‌کشد و طی آن بیماران ممکن است کمی ناراحتی و تورم را تجربه کنند. اما ادغام کامل ایمپلنت با استخوان ممکن است چندین ماه طول بکشد. دوره نقاهت پس از جراحی دندان عقل نیز معمولاً یک تا دو هفته زمان می‌برد و ناراحتی و تورم به تدریج کاهش می‌یابد.
جراحی ارتوگناتیک فک، که شامل تنظیمات اصلاحی فک است، معمولاً به دوره نقاهت طولانی‌تری نیاز دارد که ممکن است چند هفته طول بکشد. تورم و ناراحتی در مراحل اولیه شایع است، اما این علائم معمولاً با گذشت زمان کاهش می‌یابد. برای بهبود عوارض پس از جراحی پریودنتال، زمان بهبودی به وسعت عمل بستگی دارد، اما بیماران می‌توانند انتظار یک دوره بهبودی یک تا دو هفته‌ای را داشته باشند. جراحی پیوند استخوان و ریکاوری سینوس لیفت ممکن است شامل چند روز ناراحتی و تورم باشد و پس از آن چندین ماه طول بکشد تا پیوند به طور کامل یکپارچه شود.
رعایت دستورالعمل‌های پس از عمل، بهداشت دهان و دندان مناسب و شرکت در جلسات بعدی به طور قابل توجهی به بهبود موفقیت‌آمیز پس از هر جراحی دندان کمک میکند.
مراقبت های بعد از جراحی دندان:
– گاز گذاشته شده بر روی محل دندان کشیده شده را حداقل به مدت نیم ساعت با فشار ملایم فک در دهان نگه دارید.
– از مکیدن و خالی کردن مکرر آب دهان خودداری کنید.
– در روز اول از مصرف غذاهای سفت و نوشیدنی‌های داغ پرهیز نمایید.
– به طور اکید از مصرف دخانیات خودداری کنید.
– تا ۴ الی ۸ ساعت از نی برای نوشیدن مایعات استفاده نکنید، زیرا مکش ایجاد شده ممکن است خونریزی را افزایش دهد.
– در ۲۴ ساعت اول از مسواک زدن ناحیه دندان کشیده شده پرهیز کنید.
– از روز دوم، استفاده از دهان‌شویه یا محلول رقیق نمکی به مدت ۱۰ ثانیه توصیه میشود.
– خروج و نشت مقداری خونابه از محل دندان کشیده شده به مدت ۱ تا ۲ روز طبیعی است و نیازی به ویزیت دندانپزشک ندارد.
– در صورت بروز خونریزی در منزل، یک تکه گاز استریل مرطوب را روی محل دندان کشیده شده قرار داده و با فشار ملایم دهان را ببندید و از کمپرس سرد (کیسه یخ) استفاده کنید.
– در صورت بروز خونریزی شدید و تورم غیرقابل کنترل، با واحد مراقبت درمان کلینیک تماس بگیرید و از گذاشتن داروها و مواد مختلف بر موضع اجتناب کنید.
– در صورت احساس درد، از داروهای تجویز شده توسط دندانپزشک استفاده نمایید و برای تغییر دارو حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
– به علت طولانی بودن زمان بیحسی (معمولاً ۳ تا ۴ ساعت) و بی‌حس بودن بافت‌های نرم اطراف دندان، لب، گونه یا زبان را گاز نگیرید.
– گاهی اوقات به دلیل درآمدن لخته خون از حفره دندان کشیده شده، عارضه‌ای به نام درای ساکت (حفره خشک) ایجاد میشود که دارای درد نسبتاً شدیدی است و بعد از ۲ تا ۳ روز بروز میکند. در صورت بروز این عارضه حتماً به کلینیک مراجعه کنید.
– دهان تا چند روز پس از کشیدن دندان طعم بد و بوی نامطبوعی دارد که طبیعی است و نشانه وجود عفونت نمی‌باشد.
جراحی دهان چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان جراحی دندان به عوامل مختلفی از جمله نوع جراحی، تعداد دندانهای درمان شده و استفاده یا عدم استفاده از سداسیون بستگی دارد. کشیدن یک دندان معمولاً حدود ۳۰ دقیقه زمان می‌برد، در حالی که روشهای پیچیده‌تر مانند جراحی اصلاح فک ممکن است حداقل دو تا سه ساعت طول بکشد.
تفاوت جراحی دندان و کشیدن دندان:
جراحی دندان معمولاً در ذهن عموم و در کاربردهای کلینیکی به کشیدن دندان یا دندان عقل با شرایط پیچیده اطلاق میشود. هم کشیدن دندان و هم جراحی دندان شامل برداشتن و خارج کردن دندان میشود، اما دلایل و تکنیک‌های مورد استفاده در هر یک می‌تواند متفاوت باشد. کشیدن دندان به طور کلی زمانی انجام میشود که دندان به شدت آسیب دیده یا پوسیده شده باشد و قابل ترمیم نباشد، که معمولاً منجر به درد و عفونت دندان میشود. دندانهای عقل کاملاً رویش یافته نیز اغلب نیاز به کشیدن دارند.
از سوی دیگر، جراحی دندان معمولاً برای موارد پیچیده‌تر در نظر گرفته میشود، مانند دندان‌هایی با ریشه‌های پیچیده، دسترسی سخت یا موقعیت نامناسب، یا دندان‌هایی با عفونت شدید. علاوه بر این، فک جوش بودن یا انکیلوز دندان، که یک عارضه نادر است و در نتیجه جوش خوردن دندان به استخوان فک ایجاد میشود، نیاز به جراحی دندان دارد. دندان عقل نهفته، دندانهای عقل نزدیک به عصب در فک پایین یا دندانهای عقل فک بالا که در نزدیکی سینوس قرار دارند نیز به دلیل شرایط حساس و موقعیت خاص‌شان نیاز به جراحی توسط متخصص جراحی فک و صورت دارند.
سخن آخر
جراحی دندان نقش اساسی در درمان مشکلات پیچیده دندانی و دستیابی به سلامت و زیبایی دهان و دندان دارد. از ایمپلنت‌های دندانی گرفته تا جراحی فک اصلاحی، این روش‌ها برای بهبود عملکرد و ظاهر دهان، دندان و فک طراحی شده‌اند. با درک فرآیند جراحی دندان، آمادگی کافی و پیروی دقیق از دستورالعمل‌های مراقبت پس از جراحی، بیماران می‌توانند نتایج موفقی را تجربه کرده و از مزایای بهبود سلامت دهان و دندان لذت ببرند.
پرسش و پاسخ درمورد جراحی دندان
مدت زمان بهبودی پس از کشیدن دندان عقل معمولاً بین یک تا دو هفته است. با این حال، بیشتر افراد می‌توانند حدود سه تا پنج روز پس از جراحی به مدرسه، کار و فعالیت‌های روزمره خود بازگردند. جراح شما دستورالعمل‌های دقیقی برای مراقبتهای پس از جراحی ارائه می‌دهد تا بهبود سریع‌تر و مؤثرتری داشته باشید.
در مواردی که دندانپزشک نیاز به ایجاد برش جراحی در لثه دارد، این عمل به عنوان جراحی دندان شناخته میشود. این روش معمولاً در مواقعی ضروری است که دندان به شدت آسیب دیده یا پوسیده شده باشد، مانند پوسیدگی عمیق یا شکستگی دندان. همچنین، دندان عقل نهفته که به طور طبیعی روییده نشده باشد، نیاز به جراحی دندان دارد.
مانند هر جراحی دیگری، جراحی دهان نیز خطرات و عوارض خاص خود را دارد که باید از آن‌ها آگاه باشید. این خطرات عبارتند از:
- عفونت
- آسیب به دندانهای مجاور
- حفره خشک (شرایطی که پس از استخراج دندان و مختل شدن فرآیند لخته شدن خون رخ می‌دهد)
- بیحسی
- قطعات ریشه دندان باقی‌مانده
- مشکلات سینوسی
برای کاهش ریسک این عوارض، ضروری است که دستورالعمل‌های پس از عمل را دنبال کنید و همه داروها را طبق دستورات تجویزی مصرف نمایید. اگر هر یک از این عوارض را تجربه کردید، برای دریافت راهنمایی‌های بیشتر با ارائه‌دهنده مراقبت سلامت خود تماس بگیرید.
پزشک ارزیابی کاملی از دندان‌ها، لثه‌ها، مفاصل فک و ساختارهای اطراف انجام می‌دهد. برای دستیابی به دید واضح از ریشه‌های دندان، استخوان فک، اعصاب و سایر نقاط مهم دهان، اسکن اشعه ایکس و دیگر بررسی‌های دندانی انجام میشود. آن‌ها با استفاده از این اطلاعات، برنامه درمانی شخصی‌سازی شده‌ای تنظیم خواهند کرد.
بعد از جراحی دندان، کمی خونریزی طبیعی است. برای جلوگیری از خونریزی شدید، از بیرون ریختن مکرر آب دهان خودداری کنید، زیرا این کار مانع از شکل‌گیری لخته خون میشود. در صورت مشاهده خونریزی شدید لثه پس از جراحی دندان، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید.
به مدت ۱۲ ساعت پس از جراحی دندان، از مسواک زدن یا شستن دندانهای خود خودداری کنید. پس از این مدت، می‌توانید دندانهای خود را به جز دندانهای اطراف محل جراحی، مسواک بزنید. استفاده از مسواک پس از جراحی دندان عقل یا سایر دندان‌ها ممکن است منجر به تشدید خونریزی شود.
